در ادامه روند تحولات مربوط به تقویت حضور نظامی- امنیتی آمریكا در كشورهای حوزه آسیا- اقیانوس آرام و جدی تر شدن موضوع تقویت بنیه و پایگاه های نظامی آمریكایی به ویژه در فیلیپین، گذشته از موضع گیری های چین در قبال رویكردهایی كه امنیت ملی پكن را به چالش می طلبد، بسیاری از مردم بومی و احزاب سیاسی كشورهای شرق آسیا در روزهای اخیر نارضایتی خود را در این زمینه علنی ساختند.

رویداد دیگری كه در آستانه استقرار یگان ها و تجهیزات نظامی ایالات متحده در خاك فیلیپین بسیار قابل تامل به نظر می رسد دور جدید درگیری هایی است كه نیروهای دولتی برای سركوب معارضان مسلح گروه 'ابوسیاف' كه از گروه های وابسته به القاعده در منطقه شرق آسیا شناخته می شود آغاز كرده اند. در جریان این درگیری ها كه تا 14 بهمن ماه جاری ادامه داشت، 15 تن از اعضای ابوسیاف از جمله یكی از رهبران گروه مذكور كشته شدند.

** تحولات داخلی فیلیپین و تجدید حیات پایگاه های آمریكایی در این كشور

.....................................................................................

به دنبال تظاهرات شماری از فعالان سیاسی و مردم در مقابل سفارت آمریكا در مانیل پایتخت فیلیپین، طیف وسیعی از احزاب و گروه های سیاسی در پارلمان این كشور مخالفت خود را با توافق اخیر مقامات فیلیپین و آمریكا برای آغاز به كار مجدد پایگاه های آمریكایی اعلان داشتند. در این رابطه شماری از اعضای حزب 'بایان مونا' به عنوان بزرگترین تشكل سیاسی پارلمانی، مقامات دولتی را به فروش حاكمیت ملی و بی توجهی به حساسیت های مردم در زمینه حضور و فعالیت نظامیان آمریكا در خاك فیلیپین متهم كردند.

مخالفان حضور نظامی آمریكا در خاك فیلیپین با یادآوری دوران تسلط بی چون و چرای واشنگتن بر كشورشان، اعتقاد دارند مقامات دولتی با به هدر دادن ثمره تلاش های مردمی برای خاتمه كار رسمی پایگاه های نظامی آمریكا، به آلت دست سیاست گذاران كاخ سفید در عرصه هماوردی با دولت قدرتنمد چین تبدیل شده اند.

موقعیت جغرافیایی مجموعه جزایر فیلیپین به شكلی است كه در مسیر ارتباط دریایی بین آمریكا آسیا و اروپا قرار گرفته است و یكی مهمترین نقاط اتكای ترابری دریایی برای دستیابی به كشورهای منطقه آسیا- اقیانوس آرام است. از این رو این فیلیپین همیشه مورد توجه قدرت‌های بزرگ به ویژه قطب های نظامی دریایی در دو سده اخیر بوده است. پس از شكست دریایی ژاپن در تمامی آب های آسیای شرقی در طول جنگ جهانی دوم و با آغاز سیطره دریایی آمریكا بر این منطقه، فیلیپین به یكی از مهمترین قرارگاه های نظامی آمریكا مبدل شد و پایگاه های مهمی ‌‌چون 'كلارك' و 'سوبیك' و چند پایگاه كوچك دیگر در اختیار آمریكایی ها قرار گرفت.

در جهت تلاش واشنگتن برای تثبیت موقعیت فیلیپین در جمع متحدان منطقه ای، دو كشور در سال 1951 میلادی با یكدیگر پیمان دفاعی امضا كردند. برگزاری رزمایش مشترك و قرارداد نظامی-دفاعی جدید در سال 1952، معاهده دفاع دسته جمعی آسیای جنوب شرقی در سال 1954 میلادی، عضویت در پیمان سیتو در سال 1955 و قرارداد مربوط به پایگاهای نظامی آمریكا از جمله تعهدات نظامی دو جانبه و چند جانبه این دو كشور بود كه برای مدت 40 سال ساخت تعاملات سیاسی- نظامی واشنگتن و مانیل را سامان می داد.

در سال 1992 (1371 ه.ش) به دلیل شدت گرفتن مخالفت های مردمی در فیلیپین، پایگاه های نظامی خارجی تعطیل و آمریكا مجبور به ترك فیلیپین شد. این در حالی بود كه در طول این سال ها بر اساس قانون اساسی فیلیپین اعطای پایگاه نظامی به یك كشور خارجی ممنوعیت داشته و حضور نظامیان خارجی در خاك فیلیپین تنها بر اساس مصلحت اندیشی مقامات سیاسی دولت و با فشار واشنگتن صورت می گرفت.

در سال های اخیر با وجود اعلان رسمی مقامات مانیل مبنی بر خاتمه كار پایگاه های آمریكایی، حضور30 تا50 هزار سرباز آمریكایی زیر عناوین مختلف همچون برنامه‌های آموزشی نظامی و تمرین‌های نظامی به مفهوم ادامه حضور نیروهای آمریكایی در فیلیپین است و پایگاه های موقتی موسوم به 'سی.اس.ال.اس' همچنان عهده دار وظایف و ماموریت های یگان های نظامی مستقر در پایگاه های تعطیل شده پیشین هستند.

در سال های اخیر دو رویكرد متفاوت در قبال موضوع حضور نظامیان آمریكایی در فیلیپین دنبال شده است. نخست اینكه بخش عمده ای از مردم و احزاب و گروه های اجتماعی- سیاسی مخالف دولت با علنی كردن اعتراض خود نسبت به ادامه حضور و فعالیت غیر قانونی یگان های نظامی آمریكایی خواهان توجه مقامات دولتی به خواست معترضان هستند.

از سوی دیگر به زعم مقامات كاخ سفید افزایش تهدیدهای امنیتی در منطقه شرق آسیا نسبت به دوران پس از فروپاشی شوروی توجه خاصی می طلبد كه آمریكا بار دیگر به تجدید حضور رسمی و تقویت نیروهای خود پرداخته و از این رو دولت فیلیپین به عنوان یكی از نزدیك ترین دولت های منطقه به واشنگتن به صورت مجدد ترغیب شد تا همكاری های نظامی خود را همچون گذشته با آمریكا توسعه دهد.

** فیلیپین و بستر سازی حضور گسترده تر نیروهای آمریكایی

.......................................................................

پس از رایزنی های ماه های اخیر مقامات آمریكایی با دولت فیلیپین، مقامات مانیل در هشتم بهمن ماه جاری اعلام كردند كه به دنبال افزایش مناقشات سرزمینی با چین، به دنبال افزایش سطح روابط نظامی خود با آمریكا هستند. 'آلبرت دی روساریو' وزیر امور خارجه فیلیپین، در واكنش به احتمال استقرار پایگاه نظامی آمریكا در این كشور اظهار داشت كه فیلیپین برای تامین منافع ملی خود باید مانورهای نظامی بیشتری با آمریكا برگزار كند. همچنین استقرار تجهیزات یگان های نظامی خارجی همچون هواپیماهای جاسوسی آمریكا در خاك این كشور به معنای تاسیس پایگاه نظامی آمریكا در فیلیپین نخواهد بود.

این در حالی است كه با شنیده شدن زمزمه هایی مبنی بر تجدید حیات پایگاه های آمریكایی در خاك فیلیپین در اردیبهشت ماه سال جاری، بسیاری از مطبوعات این كشور از جمله روزنامه 'مانیلا تایمز' با اعلان مخالفت خود با حضور نظامیان خارجی این مساله را برای تمامیت ملی و حیات آزاد سیاسی كشور تهدیدی اساسی قلمداد كردند.

نخبگان سیاسی و اجتماعی غیر دولتی فیلیپین در طول ماه های گذشته با اشاره به نتایج زیانبار حضور نظامیان آمریكایی به ویژه در محدوده هشت هزار مایل مربعی جزیره 'میندانائو' در جنوب كشور مخالفت خود را با شروع به كار پایگاه های دایمی اعلان داشته و حضور پررنگ اعتراض آمیز مردم در روزهای گذشته نیز نمودی از مخالفت عمومی با بازگشت دایم نظامیان خارجی بوده است.

هر چند مقامات دولتی مانیل اختلافات پایان ناپذیر سرزمینی به خصوص در آب های منطقه دریای چین جنوبی با رقیب قدرتمندی همچون پكن و تلاش جهت ایجاد توازن قدرت در برابر چین را دلیل اصلی خود در توسعه همكاری های نظامی با واشنگتن بر می شمرند اما به صورت مشخص راهبرد استقرار نیروهای نظامی و تجهیزات هوایی و دریایی گسترده از سوی هیچ یك از كشورهایی كه بر سر منابع انرژی با چین دچار اختلافات اساسی هستند همانند مالزی، ویتنام و برونئی تایید و پیگیری نمی شود.

مهمترین بهانه آمریكایی ها در سال های اخیر برای توسعه حضور خود در كشورهای آسیای شرقی و تجدید یا تمدید مدت فعالیت پایگاه های نظامی با شعار این كشور برای مبارزه با تروریسم در ارتباط بوده است. پس از حملات تروریستی یازده سپتامبر در سال 1380 تلاش برای یارگیری جهانی به بهانه مبارزه با تروریسم از جمله اركان دیپلماسی نظامی واشنگتن برای تقویت جای پای خود در سراسر جهان از جمله شرق آسیا بوده است.

بنابر گزارش هایی كه در سال های اخیر در زمینه فعالیت های تروریستی در فیلیپین در مطبوعات این كشور انعكاس یافته، آغاز به كار گروه تروریستی ابوسیاف با حمایت اطلاعاتی و نظامی غیر مستقیم دولت آمریكا صورت گرفته تا زمینه ای را برای نمود عملیات تروریستی در جنوب شرق آسیا مهیا سازد.

با بررسی كنش گری های آمریكا در سراسر جهان به ویژه در چارچوب پرونده مبارزه با تروریسم می توان به رابطه معناداری بین سركوب شدید نیروها و عوامل ابوسیاف از سوی نیروهای دولتی از یك سو و موافقت رسمی مقامات دولتی فیلیپین با تجدید حیات پایگاه های آمریكایی از سوی دیگر پی برد كه نشان می دهد تقابل و هماوردی با رقیب بزرگی مانند چین در اولویت راهبردی با تاكتیك های مبارزه با تروریسم قرار می گیرد.

** فیلیپین به عنوان مهره ای منطقه ای برای حصار كشی امنیتی پیرامون چین

.........................................................................................

با توجه به سیاست ها و رویكردهای عمومی واشنگتن در منطقه، گسترش روابط نظامی با فیلیپین تنها جزیی از راهبرد عمومی ایجاد نوار امنیتی برای محصور كردن چین در آب های سرزمینی این قدرت رو به رشد مورد تحلیل قرار گرفته است.

در رابطه با این هدف راهبردی كه در دكترین نظامی جدید نظامی آمریكا به عنوان محور اصلی فعالیت و ماموریت نیروهای مسلح ایالات متحده امریكا مورد تاكید قرار گرفته است در ماه های اخیر كارگزاران اصلی دستگاه دیپلماسی این كشور در حال زمینه سازی برای پیاده كردن و اجرای دكترین مزبور بوده اند.

'هیلاری كلینتون' وزیر امور خارجه آمریكا، ماه گذشته در سفری دو روزه به میانمار رفت كه هدف از این سفر بررسی روند حركت به سمت دمكراسی در این كشور اعلام شد. اما بسیاری از تحلیلگران مسائل منطقه ای این سفر را با هدف پی گیری دكترین نظامی جدید آمریكا مبنی بر افزایش نفوذ واشنگتن در منطقه جنوب شرق آسیا ذكر كردند.

علاوه بر این در آبان ماه سال جاری مقامات آمریكایی و استرالیایی از توافقی سیاسی- نظامی خبر دادند كه بر مبنای آن 2500 نیروی آمریكایی در منطقه ای در شمال استرالیا مستقر شده و تجهیزات و پایگاه های مربوط با فعالیت این نیروها در عرض 6ماه به منطقه موسوم به 'داروین' انتقال می یافت.

طی هفته های اخیر 'ژنرال جاناتان گرینت' فرمانده عملیات دریایی نیروهای مسلح آمریكا، اعلام كرده است كه نیروی دریایی این كشور چندین پایگاه دریایی به منظور استقرار جدیدترین كشتی‌های جنگی ساحلی خود در سنگاپور ایجاد خواهد كرد. بر اساس سخنان این مقام نظامی، این اقدام به حركت جهانی رو به جلوی نیروی دریایی آمریكا كمك خواهد كرد. همچنین حضور در دریای چین جنوبی نیز یكی دیگر از اهداف آمریكا به منظور مقابله با دزدان دریایی و قاچاق كالا است كه هر دو موضوع در منطقه بسیار رایج است. گفتنی است ویتنام نیز در هفته های اخیر در زمره مقاصد سفرهای مقامات دیپلماتیك و نظامی واشنگتن در منطقه شرق آسیا قرار گرفته است.

** چین و موضع گیری در برابر اقدامات اخیر واشنگتن

..................................................................

چین در برابر صف آرایی آمریكا و متحدان منطقه ای این كشور تاكنون اعلان موضع جدی نداشته است. در واقع پكن در سال های اخیر به جای فضا سازی رسانه ای و تبلیغاتی برای متاثر ساختن رقبای امنیتی خود در منطقه بیشتر بر تقویت توانمندی های نظامی خود متمركز بوده و تلاش كرده تا پشتوانه عملی لازم را برای تبدیل شدن به قدرت غیر قابل انكار آسیای شرقی مهیا سازد.

با وجود موضع گیری تند رسانه های غیر رسمی و غیر دولتی چین نسبت به توافقات اخیر مقامات فیلیپینی با آمریكایی ها و پیشنهاد تحریم اقتصادی- تجاری مانیل از سوی پكن برای مجازات این كشور، دولت چین با اعلان مواضع بسیار كلی ابراز امیدواری كرده است كه كشورهای منطقه تلاش بیشتری برای صلح و ثبات داشته باشند و اقداماتشان موجب برهم خوردن ثبات و امنیت منطقه نشود.

به هر ترتیب آمریكا با پیگیری سیاست دوران جنگ سرد قصد دارد چین را در محدوده سرزمینی خود محصور كند اما پكن بتدریج با پی گیری راهبردهای كلان خود می كوشد تا جایگاه اصلی ترین قدرت رقیب را در برابر هژمونی آمریكا نصیب خود سازد. در این میان مهره چینی و یاركشی دو قدرت بزرگ (آمریكا و چین)، در منطقه شرق آسیا به ویژه از سوی آمریكایی ها در حوزه رقابت های راهبردی هزینه های بسیاری را همچون سال های گذشته بر ملت های این منطقه تحمیل خواهد كرد.

تحقیق**م.م.ك**1358